Καπετάν Νικόλας Ι. Κωστάρας: «Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΑΓΩΝΑΣ ΟΧΙ ΦΥΓΗ»

Συνέντευξή του- ωκεανός σοφίας στην Ζαχαρούλα Γαϊτανάκη

---

1. Καπετάν Νικόλα, μετά την μεγάλη επιτυχία που σημείωσε η πρώτη συνέντευξή σας, θελήσαμε να μιλήσουμε ξανά μαζί σας, για να συζη τήσουμε για θέματα της καθημερινότητάς μας κι άλλα πολλά ακόμη. Πείτε μας λίγα λόγια για την απήχηση της πρώτης συνέντευξής μας.

• Αγαπητή μου Ζαχαρούλα, πραγματικά κι εγώ συγκινήθηκα για την απήχηση της πρώτης συνέντευξης, που ήταν αυθόρμητη και εξέφραζε προσωπικά μου βιώματα, εμπειρίες ζωής από τα καράβια, τους ωκε ανούς, τα λιμάνια, τους ανθρώπους και τις συνομιλίες με τα κύματα.

Έλαβα συγκινητικά γράμματα, από ναυτικούς συναδέλφους, συμπατρι ώτες και πνευματικούς ανθρώπους.

Μάλιστα η συνέντευξη δημοσιεύτηκε όχι μόνο στη «Γορτυνία» αλλά και στη «Ναυτική Ελλάδα» την «Έκφραση» της Καλαμάτας, την «Έρευνα» της Καλλιθέας και το «Αθμόνιον Βήμα» Αμαρουσίου.

Με συγκίνησε η επιστολή του Τριπολιτσιώτη εκπαιδευτικού Λεωνίδα Ζαφειρόπουλου, που τονίζει: «Δεν σας κρύβω, τη διάβασα πολλές φορές και θα την κρατήσω για να την έχω για πάντα!!! Όλα τα λόγια σας είναι μια απέραντη σοφία!!!... Με κερδίσατε με κάνατε φίλο και ας μην σας γνωρίζω…».

Το ίδιο και ο φλογερός Ελληνολάτρης συμπατριώτης μας Θάνος Στρί κος: «Διάβασα τη συνέντευξη στη «Γορτυνία» αρκετές φορές. Πραγμα τικά «ωκεανός σοφίας» που λέει η Ζαχαρούλα. Κι εγώ ένιωσα ωκεανόν σεβασμού και δέους». Και ο συνάδελφός μου Καπετάν Γιώργης Μούρ τζης κατασυγκινήθηκε: «Με μεγάλη μου χαρά έλαβα τη συνέντευξη που μου έστειλες, δεν χόρταινα να τη διαβάζω ξανά και ξανά, μου θύμισες παλιές εποχές πριν 45 χρόνια. Ήταν τότε που με μύησες στο διάβα σμα, το καλό βιβλίο μέσα από την πνευματική σου εστία, την δανειστι κή βιβλίου του πλοίου «Μπάρμπα Χρήστος» όπου εσύ δάσκαλε δημι ούργησες και εμπλούτισες με αξιόλογα βιβλία καταξιωμένων συγγρα φέων. Σήμερα μου έδωσες εκ νέου την ευκαιρία να αισθανθώ κατά 45 χρόνια νεώτερος και να αντλήσω δυνάμεις για συνέχιση του αγώνα επιβίωσης επ’ αγαθώ της οικογενείας».

Ένας εφημέριος στη Σπάρτη μετά το χορό του Ησαΐα αντί για ευχές διάβασε στους νεονύμφους τις συμβουλές που απευθύνω στα νέα ζευ γάρια.

Ο διευθυντής της «Έκφρασης» Σταύρος Καλυβιώτης: «Ο καπετάν Νικόλας Κωστάρας, φίλος και συνεργάτης της «ΕΚΦΡΑΣΗΣ» είναι ένας σημαντικός άνθρωπος που κουβαλάει μέσα του τη σοφία και τη γνώση. Σοφία που απεκόμισε ταξιδεύοντας 35 χρόνια με ποντοπόρα πλοία σε όλες τις θάλασσες του πλανήτη, γνωρίζοντας λιμάνια και ανθρώπους με άλλους πολιτισμούς και έθιμα, αλλά και από τα πνευματικά του ταξίδια, ταξιδεύοντας παράλληλα όλ’ αυτά τα χρόνια στους ανοιχτούς ορίζοντες της μάθησης, μέσα στις σελίδες αναρίθμητων βιβλίων της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Για την προσφορά του στη λογοτεχνία μας καταχωρίζουμε μια δική του συνέντευξη…» Και ο Ναύαρχος Κώστας Σταμάτης τονίζει: Ο καπετάν Νίκος Κωστάρας δεν είναι μόνο ένας ευχάριστος αφηγητής, με κάλαμο ρωμαλέο και καθάριο, αλλά και ένας οξυδερκής ερευνητής, που φέρνει σε φως γεγονότα και πρόσωπα λίγο ή καθόλου γνωστά και τα περιβάλλει με ενέργεια και ύφος λογοτεχνικό. Η δουλειά του είναι απλή και πρωτότυπη.

Δεν αναφέρομαι σε άλλες επιστολές όπως του καπετάν Τάκη Μπουρτζάλα, του Χρίστου Κίκιρη, του συμμαθητή μου Αντώνη Πολύδωρα, Αντιδημάρχου Χολαργού και άλλων ναυτικών και πνευματικών ανθρώπων γιατί εκτός από σεβασμό στο χώρο ξεφεύγει και από την μετριοφροσύνη μου. Και όπως λέγει ο Μπέρναρ Σω «Η ζωή είναι ένας καθρέπτης με δύο όψεις. Ο καθένας από εμάς βλέπει το είδωλό του από την όψη που τον συγκινεί» και συμπληρώνει: «ζούμε τη ζωή, που ο καθένας μας οικοδομεί, τις περισ σότερες φορές στην ψευδαίσθηση και τη χίμαιρα».

2. Στις 31/1/2009 βραβευθήκατε από το Γεωργακοπούλειο Πνευματικό Ίδρυμα για το έργο σας. Τι αξία έχουν τα βραβεία για σας, πόση ση μασία πρέπει να τους δίνουμε; Κάποιοι λογοτέχνες παίρνοντας μια διά κριση «καβαλάνε καλάμι». Πόσο κακό κάνει η αναξιοκρατική απονομή διπλωμάτων;

• Όταν μου έγινε η πρόταση τιμής δίστασα γιατί κανένας δεν αγιάζει στον τόπο του. Ένιωσα όμως μια ηθική ικανοποίηση και τόνισα «ότι δεν τιμάτε τον καπετάνιο αλλά με το πνευματικό του έργο τιμάται η Ηραία και γενικότερα η Αρκαδία, που νοσταλγούσα από τους μακρινούς ωκεανούς». Όπως τονίζει ο Περικλής: «όπου προβάλλονται βραβεία αρετής εκεί αναδείχνονται και άριστοι πολίτες». Ως λαός φαίνεται ότι είμαστε πολύ φειδωλοί στην αναγνώριση και καταξίωση των συναν θρώπων μας που ξεχωρίζουν στην επιστήμη, στα γράμματα, στην τέχνη και σ’ άλλες δραστηριότητες. Αλλά τους τιμούμε αφειδώλευτα κα τά τον θάνατον. Έτσι δύσκολα αναγνωρίζουμε την ανωτερότητα του άλλου, την προσφορά του στα κοινά καθότι για την αναγνώριση της υπεροχής του άλλου χρειάζεται ήθος, θυσία του εγωισμού μας. «Μη φθονείτε τους πρωτεύοντες, αλλ’ αμιλλάσθε να εξισωθείτε μαζί τους, αφού γίνετε χρηστοί» υπενθυμίζει ο Ισοκράτης (436-338 π.Χ.). Γι’ αυτό πρέπει να τιμούμε προσωπικότητες του ήθους και του πνεύματος εν ζωή και όχι να μεγεθύνουμε ασημαντότητες περιθωριοποιώντας την ανθρώπινη ποιότητα. Μια ηθική επιβράβευση της κοινωνίας μας στις άξιες πουρναρόρριζες ως ελάχιστος φόρος τιμής. Καθότι «παν γαρ τι μώμενον αύξεται» κατά τον οξυδερκή λόγο του Ιαμβλίχου, που σημαίνει ότι «εκείνος που τιμάται από τους άλλους γίνεται δημιουργικότερος». Αν αξίζεις δεν χρειάζεται να το διαλαλείς. Το μαργαριτάρι όπου και να το βάλεις λάμπει. «Οι τιμές που κατακτώνται είναι ανώτερες από εκείνες που προσφέρονται» (Σόλων).

3. Με αφορμή αυτή τη βράβευση επισκεφθήκατε τα Κακουραίικα, το χωριό σας. Πιστεύετε κι εσείς ότι η Ελληνική ύπαιθρος ερημώνει ή βλέπετε σημάδια ανάκαμψης και επιστροφής σ’ αυτήν;

• Ένα κομμάτι της ύπαρξής μας το χρωστάμε στη γενέτειρά μας (Αϊνστάιν). Θυμήθηκα τα παιδικά μου χρόνια τότε που τα Κακουραίικα θέριευαν από την αγροτική και ποιμενική ζωή. Μια ανοιχτοσύνη της φύσης που αγκαλιάζει τους απλοϊκούς Κακουραίους, τους βιοπαλαιστάς με την πλούσια καρδιά, που ριζοκρατούσαν σ’ αυτά τα άγια χώματα. Η γοητεία που απλώνεται από το περιβάλλον του πατρικού μου σπιτιού «την καμάρα του Βαρυγιάννη» με την κληματαριά, η μαγεία της γειτονιάς, οι αναμνήσεις, τα βιώματα φτιάχνουν ένα στοιχείο βαθιά ανθρώπινο, συναισθηματικό, που νιώθεται, βιώνεται αλλά πολύ δύσκολα εκφράζεται με λόγια, ζώντας σαν όνειρο το παρελθόν μου. Παιδικές θύμισες, κρυφή μαγεία, θησαύρισμα της μνήμης. «Το κάθε ελληνικό τοπίο γίνεται κραυγή και χρέος έχεις να την ακούσεις» τονίζει ο Ν. Καζαντζάκης.

• Ξημερώματα όλοι στο πόδι για τα χωράφια. Μαζί με τα κοκόρια ξυπνούσαν και οι χωριανοί και τα ζωντανά τους. Άκουγες τα γαυγίσματα των σκύλων, τα μουγκρίσματα των βοδιών, τα βελάσμα τα των προβάτων, το ποδοβολητό των αλόγων, τις «καλλιφωνίες» των γαϊδάρων ενώ στις αυλές τρεμόσβαιναν τα λυχνάρια και ακούγονταν οι ορμήνιες για το ξεκίνημα, για τις δουλειές της ημέρας. Μόνο οι κότες στο κοτέτσι και το θρεφτάρι (το χοιρινό) μείνανε στις αυλές. Ακούγονταν οι φωνές των ανθρώπων της γης, εκείνων που είχαν μια ψυχή και μια καρδιά, που χτύπαγε κοντά στα ζωντανά και ανάσαινε στα φρέσκα χώματά της, όπου τα ζώα είχαν ψυχή και η φύση μιλούσε με τα σημάδια τους στην ευφορία των καρπών της γης. Ήσαν δεμένοι με τη γη. Η γη δεν ανήκει στον αν θρωπο, ο άνθρωπος ανήκει στη γη. Όλα τα πράγματα είναι αλληλέν δετα. Οι άνθρωποι, τα ζωντανά, τα χώματα ποτισμένα με τον ιδρώτα τους. Θυμάμαι τα’ αμπέλια, τον τρύγο, το θέρισμα, τα’ αλώνια, τους νερόμυλους, το Κεφαλόβρυσο, τον Γκολέμη, τον Αλφειό. Ένιωσα να είμαι ένα με τη γη, με τον τόπο μου. Δε ζηλεύει κανείς τις στερήσεις εκείνης της εποχής, δεν βρίσκει όμως την καρδιά των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Αυτή την καρδιά δεν πρόσεξαν οι αρμόδιοι και μαράθηκε, αφήνοντας τα ίχνη του πόνου, του παραπόνου, του αναστεναγμού, τα δάκρυα των απλών ανθρώπων. Η εξοχή έγινε ανάμνηση. Οι πιο παλιές μου αναμνήσεις έχουν τη γεύση της γης, την πάλη των ανθρώπων με την ελληνική ύπαιθρο. «Η μάχη της μνήμης ενάντια στη λήθη αφορά κάθε άνθρωπο σε κάθε εποχή» (Μίλαν Κούντερα).

• Σήμερα τα χωριά είναι γηροκομεία. Γέροντες χωρικοί χωρίς τα νιάτα. Τρίζουν οι ρίζες του χωριού και δεν βρίσκουν ανταπόκριση! Στους μπαξέδες ζητούνται κηπουροί, σε μία εποχή όπου τα σπίτια έχουν «βουή και ίσκιους». Έχουν τη δική τους ιστορία και οι Αρχαίες Μελαινές περιμένουν τους αρχαιολόγους στα χαλάσματά τους. Και έρχονται κάτι μετανάστριες αλλοδαπές για να εξυπηρετήσουν τα γηρατειά. Έρχονται και οι Αθηναίοι το καλοκαίρι στα καλοχτισμένα σπιτικά τους για να γευτούν τη ζηλευτή ομορφιά αυτού του αξέχαστου τόπου. Ο Σωκράτης έλεγε ότι μόνο έξω στη φύση μπορείς να στοχαστείς και να φιλοσοφήσεις και όχι μέσα στις πολύβουες πολιτείες. Στο κοιμητήριο προσκύνησα και άναψα το καντήλι στα γονικά μου με τη σιωπή και την λαλέουσα απουσία τους. Το κλάμα είναι ο καλύτερος τρόπος να σεβόμαστε τους νεκρούς.

4. Η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει ένα κύμα ανασφά λειας στον κόσμο. Στις ΗΠΑ άρχισαν αυτοκτονίες και οικογενειακές εκτελέσεις. Πού θα μας οδηγήσει αυτό το «Κραχ»;

• Η κρίση που μαστίζει σήμερα όλη την ανθρωπότητα, είναι κρίση του πολιτισμού, κρίση των θεσμών και των αξιών που έχει δημιουργήσει ένα κλίμα αναξιοπιστίας, από την οποία και μόνο, ως συνέπεια προέρχονται όλα όσα σήμερα χαρακτηρίζουμε με τον γενικό όρο «οικονομική κρίση».

Η παγκόσμια οικονομική κρίση οφείλεται στην απληστία του ανθρώ που, η οποία μάλιστα ανήκει στη φύση και συνιστά τη γενεσιουργό αιτία της οικονομίας. Η αγωνία του ανθρώπου ευτελίζεται έτσι σαν αντανάκλαση απλώς ενός οικονομικού αδιεξόδου.

«Πιστεύω πως το δυσκολότερο από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος σήμερα είναι η ηθική αξιολογία. Ηθική με τη σημασία του πνεύματος του εκτός αγοράς». (Άγγελος Τερζάκος)

Στα κινέζικα ιδεογράμματα η κρίση αποτελείται από δύο χαρακτήρες. Ο πρώτος σημαίνει κίνδυνος, ενώ ο δεύτερος δυνατότητα, ευκαιρία. Τον πρώτο τον δημιουργήσαμε με την υποβάθμιση των ηθικών αξιών. «Ω τλήμον αρετή», αναφωνεί ο μεγάλος Αριστοτέλης. Η πολιτική υγεία των κοινωνιών εξαρτάται από την αρετή των πολιτών. Ο πολιτισμός της βαρβαρότητας περιφρόνησε τον παράγοντα άνθρωπο, υποβάθμισε τις ανθρωπιστικές αξίες και λάτρεψε μια εκμαυλιστική “θεότητα” το χρήμα, τη θρησκεία του μαμωνισμού, που ταυτίζει την ευτυχία με τον ακόρε στο καταναλωτισμό, την ασύστολη εκμετάλλευση και απάνθρωπη εμπορευματικοποίηση και ηθική εξόντωση του ανθρώπου. Τα χρήματα είναι η αδυναμία της εποχής μας, η «αχίλλειος πτέρνα». Δεν προσθέτουν δύναμη αλλά αναπηρία, είναι η τροχοπέδη του πνεύματος, της έμπνευσης, της δράσης, των ονείρων. Στη θέση της παιδείας η αντιπαιδεία, από τους «αποδομιστές» της παιδείας, που προάγει την επιρροή του ασυνειδήτου πάνω στον άνθρωπο με ένα τεχνικό πολιτισμό χωρίς ανθρώπινο πρόσωπο., όπου τα αποχαυνωτικά Μέσα Ενημερώσεως έχουν φροντί σει για τον ευτελισμό του ανθρώπου και όχι την αξιοκρατία, σεβασμό στον άλλο και τάξη στην καθημερινή ζωή.

Η ιστορία διδάσκει ότι η ηθική χρεοκοπία των λαών προηγείται πάντοτε της οικονομικής. Έχουμε υποδουλωθεί στην φιλοχρηματία σε τέτοιο σημείο που ο καθένας μας ξεπουλάει την ψυχή του για το κέρδος χωρίς να εξετάζει από πού προέρχεται. Μετοχοποιήσαμε τη ζωή μας στο χρηματιστήριο. Χρειάζεται μια επιστροφή του ανθρώπου στον Άνθρωπο, να ξαναπλαστεί ο άνθρωπος στα μέτρα του ανθρώπου και με την έγνοια για τον άνθρωπο με τη δύναμη της συνείδησης, επαναφέρον τας τις ανθρωπιστικές αξίες στην ορθή ιεράρχηση για να φρενάρουμε αυτό το απάνθρωπο «κραχ» του καταναλωτικού αμοραλισμού με τις αντιφάσεις μιας όλο και πιο κατακερματισμένης και ανασφαλούς κοινω νίας διαβρώνοντας τον ιστό της οικογενείας. Αλλά η ανθρώπινη αγάπη θα ανατρέψει την αντινομία του. «Ο κόσμος είναι αγάπη και ομορφιά» (Νικηφόρος Βρεττάκος). Ο κοινός άνθρωπος καλεί ται να σηκώσει και πάλι τη συνείδηση του κόσμου για τη σωτηρία του ίδιου του εαυτού του, με την αναζήτηση της αλήθειας που αποτελεί πρότυπο δημιουργικής ζωής. Θα ανανήψει όμως; Ο Αϊνστάιν έλεγε «Η κρίση είναι ευλογημένη γιατί από την κρίση πηγάζει η πρόοδος». Η κρίση μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για μια νέα αρχή. Η κρίση μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για μια νέα αρχή.

5. Η Ελλάδα πόσο έχει επηρεαστεί από την κρίση; Η παγκοσμιοποίηση αντί να εκφραστεί ως παγκόσμια πρόοδος και ευημερία έγινε παγκό σμια δυστυχία και πισωγύρισμα;

• Η Ελλάδα υπέφερε με τη δική της κρίση από τα δικά της λάθη και τη δική της παράνοια αφού έχει ζήσει μια αδικαιολόγητη παρατεταμένη περίοδο ευδαιμονίας με δανεικά. Οι κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν τον δανεισμό ως καταναλωτικό εργαλείο και όχι ως αναπτυξιακό μοχλό. Και ήρθε το «τσουνάμι» της παγκοσμιοποίησης για να διαβρώσει ότι κρατιόταν ελληνικό. Η εικόνα της Ελλάδας είναι εικόνα τρομοκρατημένης και πανι κόβλητης χώρας που βρίσκεται χωρίς σημεία αναφοράς. Σε μια εποχή όπου η κινητήρια δύναμη της δημοκρατίας, ο Άνθρωπος, συνθλίβεται ανάμεσα στις ξεθωριασμένες ιδέες του και τη θλίψη της καθημερινότητάς του αφού το κλίμα ατιμωρησίας τροφοδοτεί τη διαπλοκή/διαφθορά και απαξιώνει το πολιτικό σύστημα. Προϋπόθεση για ανάπτυξη και ευημερία είναι το νοικοκύρεμα, η ευταξία, η κοινωνική δικαιοσύνη και ο σεβασμός στο νόμο. Η κρίση ανέδειξε τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα σε ένα κλίμα προϊούσης αποτελμάτωσης όπου ο τόπος μας στενάζει κάτω από τη δικτατορία της μετριότητας, της ιδιοτέλειας και της σκοπιμότητας, όπου η εξουσία «αποδομεί» την κοινωνία. Η χώρα δεν έχει την πολυτέλεια να θρέφει ένα μηχανισμό που δεν παράγει για όσα κοστίζει. Ένα μηχανισμό, που αντιθέτως επιβαρύνει με την αντιπαραγωγικότητά του. Θυσιάσαμε την αυτογνωσία στο βωμό της αυταρέσκειας. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας επέφερε δραστι κές αλλαγές στη λειτουργία της δημοκρατίας. Οι οικονομίες των κρατών της γης είναι αλληλένδετες και αλληλεξαρτημένες. Σήμερα κυρίαρχοι του κόσμου καθίστανται οι γιγαντιαίες πολυεθνικές επιχειρήσεις, οι οικονο μικοί και χρηματοπιστωτικοί όμιλοι. Σε μια τέτοια κατάσταση η παρεμ βατική δυνατότητα του κράτους και των κυβερνήσεων εξασθενεί όλο και περισσότερο, οι δε επιπτώσεις στη δημοκρατία και στους πολίτες είναι σοβαρές και καταλυτικές. Έτσι οδηγούμεθα σε ένα συρρικνωμένο κράτος, σε μια κοινωνική αστάθεια με ένα επικοινωνιακό δυναμισμό με αποτέλεσμα την μεγάλη ελπίδα για το μέλλον να την αντικαταστήσει ο φόβος, η ανησυχία και η απελπισία σε μια κοινωνία με απειράριθμες προκαταλήψεις και ψυχώσεις. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια βάλλεται παντού. Ισοπεδώνουν κάθε αξιοκρατική ιεραρχία και κάθε ποιοτική διάκριση για μια επανάσταση της ποιότητας, για μια στροφή σε αναζήτηση του χαμένου ανθρώπου. «Η αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ύπαρξης προσβάλλεται καθημερινά από τους κραταιούς του κόσμου μας» τόνίζε ο νομπελίστας Ζωσέ Σαραμάγκου (1998).

Σήμερα η αγορά κυβερνά και η κυβέρνηση διαχειρίζεται (κι αν μπορεί να διαχειρίζεται) γιατί σήμερα λείπουν και τα ηγετικά αναστήματα που έχει ανάγκη ο τόπος για να μπορούν να πάρουν δυσάρεστες αλλά αναγκαίες αποφάσεις, να ανοίξουν δρόμους και να ανατρέψουν νοοτροπίες. Η παγκοσμιοποίηση αφανίζει την εθνική αγορά, που είναι μια από τις βάσεις της κυριαρχίας του Κράτους – Έθνους. «Αν οι εθνικές ταυτότητες διαλυθούν η Ευρώπη θα χάσει την ψυχή της» τονίζει ο σύγχρονος Γερμανός κοινωνιολόγος Ούρλιχ Μπεκ. Με τη διαφήμιση και τη παγκόσμια προπαγάνδα μέσω των ΜΜΕ χειραγω γούν έντεχνα τη σκέψη σε πλανητική κλίμακα, αδιαφορώντας για τις ηθικές αρχές και το οικολογικό κόστος, έχοντας δημιουργήσει μια μορ φή τυραννίας, στα χρόνια της τηλεοπτικής τρομοκρατίας και του τηλεοπτικού αναλφαβητισμού. Η οικονομική εξάρτηση είναι η νεά υποτέλεια. Μια νεά εποχή καταδυνάστευσης. Μοιάζει με το μύλο που αλέθει τα πάντα κι εμείς εκόντες άκοντες κουβαλάμε το νερό για την επικράτησή τους. Η Ελλάδα είναι ένα μικρό καράβι που το δέρνουν βοριάδες και νοτιάδες και άνεμοι ανατολικοί και δυτικοί και χρειάζεται πολίτες ψυχωμένους και ελεύθερους.

Η Ελλάδα βρίσκεται σ’ ένα βαγόνι της παγκόσμιας τροχιάς χωρίς να έχει δυναμισμό κοινωνικό, οικονομικό και πνευματικό να αντισταθεί, να φρενάρει την καταναλωτική αλλοτριωμένη κοινωνία της παγκοσμιο ποίησης, που «βομβαρδίζεται» νυχθημερόν από τα ΜΜΕ με την καθημερινότητα να αποφλοιώνει τις αρχές μας με βαθύτατη ηθική κρίση της δημοκρατίας και συνειδητή πολιτιστική και πνευματική εξαχρείωση χωρίς αντιστάσεις.

Αλλά με ποιες αντιστάσεις; Όταν διάβρωσαν την παιδεία και τα ελλη νικά νιάτα προχωρούν χωρίς οράματα, απογοητευμένα από την κοινω νία και την πολιτεία, που τα προσανατολίζει στον αμοραλισμό και μη δενισμό και όχι στον αστερισμό της δημιουργίας. «Όσοι μελέτησαν την τέχνη του διοικείν, έχουν πεισθεί ότι η τύχη των κρατών εξαρτάται κατά βάση από την εκπαίδευση των νέων» (Αριστοτέλης). Η επικοινωνία στις μέρες μας είναι σαν το νερό, πάει παντού και κανείς δεν μπορεί να σταματήσει τη ροή της. Η δύναμη της γνώσης και της επικοινωνίας μπορεί να αγγίξει όλα τα σημεία του πλανήτη. Υπάρχει έντονη απαίτηση για γνώση και αυτή η ισχυρή απαίτηση είναι η ελπίδα της ανθρωπότητας. Η ευημερία ή περιθω ριοποίηση μιας χώρας θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά του να παράγει νέα γνώση, να αναπτύξει τεχνολογία με ανθρώπινο πρόσωπο και να καινοτομεί με δρομοδείχτες τις αξίες της ζωής – της διαχρονικής ελληνικής παράδοσης. «Ο μεγάλος πλούτος του έθνους στον 21ο αιώνα είναι οι άνθρωποι και όποιος κατορθώσει να ενεργοποιήσει το δυναμικό τους θα βρεθεί να προπορεύεται» (Μπαράκ Ομπάμα). Ας το προσέξουν οι Έλληνες.

6. «Χρειαζόμαστε μια παιδεία ηρωισμού και θυσίας» γράφετε σε κάποιο άρθρο σας. Τι διαφυλάττουμε με την παιδεία; Τι διακυβεύουμε με την ημιμάθεια;

• Η παιδεία είναι η καλύτερη επένδυση κι όμως λιγοστεύει η ελληνική παιδεία, η παιδεία του έθνους. Οι νέοι διψούν για ιδανικά και εμείς τους προσφέρουμε υλικά αγαθά και καλοπέραση αλλά και ανεργία. Οι νέοι σήμερα περισσότερο από τις ανέσεις χρειάζονται μια πίστη για να γίνουν δυνατοί. Οι νέοι έχουν ανάγκη από «ένα ζευγάρι έστω μεταχειρισμένο ιδανικό» (ΙΨΕΝ). Ο αν θρωπος γερνά από τη στιγμή που θα πάψει να έχει ιδανικά. Η δημιουρ γία είναι άθλημα και η ελευθερία αγώνισμα. Ο ανήφορος, το αδιάκοπο ανέβασμα είναι το νόημα της όλης ζωής του ανθρώπου. Η τόλμη κλείνει μέσα της τη μεγαλοφυΐα, τη δύναμη και τη μαγεία. Τα νιάτα είναι πλασμένα για ηρωισμό και δημιουργία. Να συνειδητοποιήσουν την αξία της μαθήσεως και της αποκτήσεως γνώσεων. Αν σβήσει σε μια κοινωνία η ετοιμότητα της δημιουργίας σβήνει και κάθε ελπίδα. Η νέα γενιά όμως δεν αποτελείται μόνο από τη μερίδα της παρακμής, την οποία αρέσκονται να μας προβάλουν τα ΜΜΕ, αποτελείται και από νέους ανθρώπους που προσπαθούν να ευδοκιμήσουν και να εστιάσουν έναν καλύτερο κόσμο. Σ’ αυτούς τους νέους πρέπει ν’ ανοίξουμε το δρόμο για τις αληθινά παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας για να προχωρήσουν. Μάλιστα υπάρχει μια άλλη νεολαία που δεν ηττήθηκε από τα όπλα του ευδαιμονισμού, τα κενά σύμβολα της κατανάλωσης αλλά οραματίζεται μια άλλη Ελλάδα, μια άλλη Ευρώπη. Αυτό να προσέξει η πολιτεία με υπευθυνότητα, με τους εκπαιδευτικούς της, τους λειτουργούς της, γιατί υπάρχουν ευτυχώς ακόμη. Γιατί σήμερα «η παιδεία… αντί να διδάξει το πρότυπο του ελευθέρου και παραγωγικού πολίτη έδιωξε τον Άνθρωπο από το Ελληνικό Σχολείο και έβαλε στη θέση του μια αλειτούργητη μηχανή, αφήνοντας την εκπαίδευση κενή από τα υποκείμενά της: το Δάσκαλο και Μαθητή και το διάλογό της χωρίς τον οποίο δεν υπάρχει δοσοληψία παιδείας» (Τάσος Λιγνάδης). Λησμόνησε ότι το ζητούμενο είναι ο νέος άνθρωπος και όχι το ειδικευμένο εργαλείο. Χρειαζόμαστε μια ηθική ανασυγκρότηση, κοινωνική αναγέννηση και ουσιαστική παιδεία. Μια ανθρωπι στική παιδεία για να διαμορφώσουμε χαρακτήρες και όχι εκπαίδευση με ημιμάθεια και χωρίς προσανατολισμό στον αγώνα της ζωής. Όχι στους «αποδομιστές» της παιδείας. Παιδεία προς τον αστερισμό της δημιουργίας με συνεχή αναζήτηση της αλή θειας που αποτελεί πρότυπο δημιουργικής ζωής. Ας αγκαλιάσουμε τα παιδιά μας, ας σκύψουμε στους προβληματισμούς και τα άγχη τους. Να τους δώσουμε πρότυπα, ιδανικά, ένα όραμα, μια θετική στάση ζωής. Να μάθουν να παλεύουν. Ζωή είναι αγώνας όχι φυγή. Είναι ανή φορος με ανοιχτούς ορίζοντες και αχειραγώγητη σκέψη. Τα νιάτα να αντισταθούν στα σάπια αποστήματα και ο ενθουσιασμός τους να γίνει «νυστέρι» για την εξυ γίανση της κοινωνίας για μια επανάσταση πνευματική, για μια καλύτερη κοινωνία, ανθρώπινη. «Φιλοτεχνίη εστί φιλανθρωπίη» (Ιπποκράτης). Η σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζει ένας λαός το παρελθόν του είναι ο καθρέπτης της πολιτισμικής του κατάστασης. Το φως πάντα θα νικάει το σκοτάδι. «Και μόνο να ζεις στο φως της Ελλάδας αποτελεί μεγίστη δωρεά. Γιατί πέρα από τη δωρεά της ζωής έχει προικιστεί και με τη δωρεά της ουσίας της ζωής, που είναι η ελληνική φύση, η ελληνική γλώσσα, το ελληνικό ήθος, η ελληνική κληρονομιά» (Μίκης Θεοδωράκης). Το ελληνικό φως δεν μπορεί να ητηθεί.

7. Η Αρκαδία μας φημίζεται για τους πνευματικούς της ανθρώπους. Που είναι μάλλον απόντες σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Ή όχι;

• Οι πουρναρόριζες της Αρκαδίας διαχρονικά γαλούχισαν πνευματικούς ανθρώπους, που τίμησαν την Αρκαδία με το Αρκαδικό Ιδεώδες. Τον Αρκαδισμό, την λατρεία της φύσης και εξιδανίκευση της ποιμενικής και αγροτικής ζωής. Το Αρκαδικό Ιδεώδες, η χαρά της ζωής. «Το Αρκάδων Έθνος έχει τινά παρά πάσι τοις Έλλησιν επ’ αρετή φήμην» (Πολύβιος). Οι Αρκάδες φρόντισαν να τοποθετήσουν τη γέννηση αρκετών θεών του Ολύμπου στη χώρα τους. Ο Δίας, ο Ποσειδώνας, η Ήρα, ο Ερμής, ο Ασκληπιός και ο επιχώριος αρκαδικός μέγας Παν, η ψυχή της παρθέ νας φύσης. Στην αρχαιότητα πίστευαν πως εδώ στον Αρκαδικό χώρο, σταμάτησε η πρώτη πέτρα που κύλισε από το χέρι του Δευκαλίωνα, και στην Αρχαία Λυκόσουρα στήθηκε η πρώτη πολιτεία των ανθρώπων, παρθένα και ήρεμη και λουλουδισμένη σαν τις ανοιξιάτικες βουνοκορ φές, που τις πρωτοφιλεί ο ήλιος. Η Αρκαδική Μυθολογία προκαλεί σε όλους τους επιστήμονες κατάπληξη. Από τα χρόνια της προϊστορίας το Αρκαδικό πνεύμα μεταλαμπαδεύτηκε παντού. Το αρκαδικό πνεύμα αναπτύχθηκε πολύ στα ιστορικά χρόνια. Ποιητές, συγγραφείς, νομοθέ τες και μουσικοί διαπρέπουν πάνω στα αρκαδικά χώματα. Ο ιστορικός Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης θεωρείται από τους κορυφαίους αρχαίους ιστορικούς. Ο πολύ Βιργίλιος, αποθανάτισε την Αρκαδία, τη χώρα των μύθων, του πνεύματος και της ομορφιάς. Η Αρκαδία θρύλος είχε μεγά λη επίδραση στην περίοδο της Αναγέννησης. Η ανάμνηση της πνευ ματικής Αρκαδίας συγκινούσε όλο τον πνευματικό κόσμο της Δύσης. Έτσι αναπτύχθηκε το Αρκαδικό Ιδεώδες και ιδρύθηκε η Αρκαδική Ακα δημία και τα μέλη της εκαλούντο «αρκαδικοί ποιμένες». Ο μεγάλος ποιητής Γκαίτε είχε το όνομα «Μεγαλείων». Ο μεγάλος ζωγράφος Πουσσέν εφιλοτέχνησε τον περίφημο πίνακά του «Ποιμένες της Αρκα δίας» οι οποίοι βρίσκονται σ’ έναν τάφο με την επιγραφή «Et in Arkadia ego» (και εγώ στην Αρκαδία γεννήθηκα) που έγινε σύνθημα μιας ανα γεννητικής περιόδου των γραμμάτων και τεχνών στη Δυτική Ευρώπη.

«Οι Αρκάδες διέπρεψαν εν τη αρχαιότητι κατά την ανδρεία αυτών … αλλά και διεκρίθησαν και εν τη αρχαιότητι και εν τοις καθ’ ημάς χρόνοις κατ’ εξοχήν και δια την νοημοσύνην αυτών…» τονίζει ο μεγάλος κλασ σικός φιλόλογος Γεώργιος Μυστριώτης…

Μεγάλη είναι η προσφορά των πνευματικών ανθρώπων της Αρκαδίας. Ο τόπος μας έχει πάντα ανθρώπους που παράγουν, που δημιουργούν και προσφέρουν πολιτισμικό πλούτο μόνο που κρύβονται στο περιθώ ριο καθώς στο προσκήνιο μένουν κολλημένοι οι κραυγαλέα ρητορικοί Ελληνάδες. Οι πνευματικοί άνθρωποι δεν λείπουν, με το δικό τους τρόπο προβάλλουν τα προβλήματα του τόπου και τις αρκαδικές παρα δόσεις αλλά τα ΜΜΕ τα υποβαθμίζουν και προβάλλουν τους πολιτι κούς, τους αθλητές και τους ηθοποιούς.

Αλλά «οι διανοούμενοι οφείλουν να χώσουν τη μύτη τους εκεί που δεν τους σπέρνουν, τονίζει ο Ζαν Πολ Σάρτρ γιατί η λογοτεχνία προσφέρει πάντα κάτι περισσότερο σε σχέση με αυτά που η ζωή μας παρα χω ρεί». Άλλωστε «κάθε άνθρωπος βιώνει μια ελληνική φάση στη ζωή του» (Έμερσον). Η ιστορική μνήμη είναι η ανάσα του λαού, η καρδιά του έθνους, ο δείκτης σωστής πορείας.

Οι πνευματικοί άνθρωποι, η ποιότητα, πρέπει να φρενάρει τον διε φθαρμένο θόρυβο για να πάει ο τόπος μπροστά. «Η πραγματική γενναιοδωρία απέναντι στο μέλλον έγκειται στο να προσφέρει τα πάντα στο παρόν» (Α. Καμύ).

8. Πώς μπορεί το Αρκαδικό Ιδεώδες να εφαρμοστεί στην σύγχρονη ζωή;

• Το Αρκαδικό Ιδεώδες εκφράζει τη φυσική και αβίαστη διαβίωση του αν θρώπου μέσα στο φυσικό του περιβάλλον και συμβολίζει την επάνοδο σε εκείνη την ισόρροπη θεώρηση και πρακτική άσκηση του βίου. Συνο ψίζει τη φυσική διάθεση του ανθρώπου να ζει σε άμεσο εναγκαλισμό με τη μεγάλη ζωοδότρα μάνα, τη φύση και να εκφράζεται με την ποίηση, το τραγούδι και το χορό, να ασχολείται με τη δημιουργική τέχνη.

• Η μεγαλόπρεπη αρκαδική φύση με όλες τις διαβαθμίσεις της απεικο νίζεται με κρυσταλλική καθαρότητα στην Αρκαδική Μυθολογία. Από τα παλαιότερα χρόνια το όνομα της Αρκαδίας συνδέθηκε με την ύπαρξη μιας μυθικής και ειδυλλιακής ζωής.

Συστατικό του Αρκαδικού Ιδεώδους πρέπει να θεωρηθεί η χαρά της ζωής με τον εκπολιτισμό και την καλλιτεχνική, την αισθητική και ακόμη την ηθική έξαρση του ανθρώπου με επιδιώξεις, την ειρηνική ύπαρξη και την προστασία του περιβάλλοντος.

Είναι ένας τρόπος ζωής που απαρνηθήκαμε, αφού δεν σεβόμαστε το περιβάλλον, υποτιμούμε τις παραδοσιακές αρχές και τις ανθρωπιστικές αξίες. Ένας λαός που έχει χάσει την παράδοσή του είναι σαν τον άνθρωπο που έχει χαμένο το μνημονικό του και έχει πάθει αμνησία.

Περνάμε μια δύσκολη μεταβατική περίοδο επηρεασμένη από την οικο νομική κρίση και την καταναλωτική αλλοτριωμένη κοινωνία. Ο κατα ναλωτικός άνθρωπος έγινε ατομιστής και θεοποίησε το χρήμα, υποτι μώντας τις αξίες της ζωής και τον Άνθρωπο. Φιλαυτία και όχι φιλαλληλία. Καλλιέργεια αλληλεγγύης.

Για να κατανοήσεις το Αρκαδικό Ιδεώδες πρέπει να επισκέπτεσαι την Αρκαδία, να νιώσεις την ενέργεια που έχουν τα χώματα, τα ερείπια των ναών, το βάθος του χρόνου, τη ζωτικότητα που εκπέμπεται. «Ψάχτε το παρελθόν και θα βρείτε το μέλλον» (Θουκυδίδης).

Το Αρκαδικό Ιδεώδες δεν έχει εμποτίσει την σύγχρονη ζωή. Πρέπει να πατήσουμε τα άγια χώματα της Αρκαδικής γης και να αφουγκραστούμε τον αντίλαλο, την σύριγγα του Αρκαδικού Πάνα και τους φθεγγομένους λίθους, τις αρχαίες πέτρες, τη μυστική μουσική της μνήμης. Να «ακούμε» τη φύση και να μαθαίνουμε γιατί αυτή είναι η ομορφιά της ζωής. Ακόμη να προλάβουμε να μιλήσουμε με τους γέροντες, τους λίγους θεματοφύ λακες που κρατούν τις παραδόσεις μας. Χρειάζεται μια εμψύχωση της περιφέρειας, ο προσανατολισμός της νεολαίας προς την παραγωγή, τη δημιουργία και την επιχειρηματικότητα, την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών για να φρενάρουμε την αποδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού της χώρας. «Ένας τρόπος υπάρχει, να καταστήσουμε τους Έλληνες από μεταπράτες παραγωγούς» (Ελευθέριος Βενιζέλος, 1932). Άλλωστε οι άνθρωποι της επαρχίας δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τους αστικοποιημένους συγχωριανούς τους. Κατοικούμε σ’ έναν πανέμορ φο τόπο που μέρα με τη μέρα τον μετατρέπουμε σε χωματερή. Μας δόθηκε μια θαυμάσια γλώσσα που καθημερινά όλο και περισσότερο την κακοποιούμε. Παραλάβαμε μια ζηλευτή κληρονομιά και αντί να την ζωντανέψουμε την αποστειρώνουμε και την νεκροτομούμε. Τα παιδιά μας να τα πάμε ν’ αγαπήσουν αυτόν τον όμορφο τόπο κι εμείς μην ξεχάσουμε τα παιδικά μας χρόνια. Έτσι θα αλλάξουμε νοοτροπία και τρόπο ζωής και θα αγαπήσουμε τις ρίζες μας τις διαχρονικές. Οι θησαυροί αυτοί που κρύβονται μέσα στη γη μας είναι απαράλλακτα συμβόλαια και οι ληξιαρχικές πράξεις που συνδέουν εμάς με τους προγόνους μας και αποδεικνύουν την συνέχεια του Αρκαδισμού και του Ελληνισμού. Ο Ελληνισμός δεν θα ζήσει αν μείνει χωρίς οράματα και ελπίδα, αλλά και ρεαλισμό και φρόνημα που είναι η κινητήρια δύναμη. Ο Ελληνισμός δεν είναι φυλετική ιδιότητα, είναι πολιτισμός. «… το άριστον εκείνο, ελληνικός- ιδιότητα δεν έχ’ η ανθρωπότητα τιμιοτέραν· εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν» (Κ. Καβάφης). Να στραφούμε στο χρόνο και στον άνθρωπο του μέλλοντος γονιμοποιώντας τα ζωντανά κοιτάσματα του παρελθόντος στο σημερινό κόσμο.

9. Η εγκληματικότητα έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις στη χώρα μας την τελευταία 8ετία. Πού οφείλεται η έξαρσή της; Φταίνε οι πολίτες, η αστυνομία, το κράτος; Μήπως η ατιμωρησία οδηγεί στην ασυδοσία;

• Αφήσαμε την εγκληματικότητα να καλπάζει κα να δημιουργεί ανασφά λεια στο τόπο μας. Φόβο για τον πολίτη σε μια κατακερματισμένη κοι νωνία, σε μια διεφθαρμένη κρατική μηχανή, μια άτολμη αστυνομία και την αδυναμία της κοινωνίας ν’ αντισταθεί στις δυσμενείς επιπτώσεις της οικονομικής ευμάρειας αλλά και της λαθραίας μετανάστευσης ώστε να κλονισθεί ανεπανόρθωτα με την οικονομική κρίση. Ατολμία και αδράνεια στη Κυβέρνηση, ασάφεια και αμφισημία στην Αντιπολίτευση ενώ νόμοι ψηφίζονται και δεν εφαρμόζονται, μια ατιμωρισία. Ζούμε σε μια κοινωνία όπου οι πάντες περιφρονούν το νόμο με τον πλέον επιδεικτικό τρόπο. Το ψέμα δεν τιμωρείται στην Ελλάδα. Βαθιά η κρίση και αιτία η υποβάθμιση των θεσμών και αρχών. Τα ιδανικά μεταπλάστηκαν και η παραδοσιακή ηθική παραχώρησε τη θέση της στο ατομικό συμφέρον και όχι το κοινωνικό ενδιαφέρον. Το κράτος – έθνος επλήγη καίρια και η προσφορά στην ιδέα της πατρίδας εκάμφθη από την διευθυντική διαστρωμάτωση και τρομολαγνεία φρικτή εικοποιία του τρόμου. Η άλωση της ψυχής ενός λαού, οδηγεί ευθέως στον εθνικό θάνατο. Η βία τείνει να μπερδευτεί με την αμφισβήτηση και να γίνει παράδοση. Η επιθετικότητα μαθαίνεται όπως όλοι οι τρόποι συμπεριφοράς.

Σήμερα η αρμονία των κοινωνιών έχει διαταραχτεί. Οι ανθρώπινες σχέσεις περνάνε μέσα από ένα συνεχές γιγάντωμα του ανθρώπινου εγωκεντρισμού με κρίση της οικογενείας, κρίση της κοινωνίας, κρίση της πολιτείας. Λείπουν οι γόνιμες συγκρούσεις. Πίσω από κάθε νεαρό εγκληματία βρίσκεται πάντα μια χαλασμένη ή διαλυμένη κοινωνία και οικογένεια. «Όταν κάνεις την ανατομία μιας πραγματικότητας ενός κακού, δεν είναι απαισιοδοξία παρά ένας πόνος και αγάπη προς τον τόπο σου θέλοντας να στέκεται στα πόδια του» (Κ. Τσάτσος).

10. Φαινόμενα παιδικής πορνογραφίας, παιδοφιλία και άλλες διαστροφές βρίσκονται επίσης στην επικαιρότητα. Τόσο πολύ χάλασε η κοινωνία; Ή μήπως φταίει η οικογένεια γι’ αυτόν τον κατήφορο;

• Η οικογένεια είναι το κύτταρο της κοινωνικής ζωής των ανθρώπων. Όταν το κύτταρο είναι άρρωστο όλος ο οργανισμός ασθενεί. Θεμέλιο της κοινωνίας είναι η οικογένεια. Όταν ασθενεί το θεμέλιο και η οικο γένεια γκρεμίζεται. Η οικογένεια είναι το πρωτόπλασμα κάθε κοινωνι κού οργανισμού όπως τονίζει ο Αριστοτέλης.

«Αφ’ εστίας άρχεσθαι» έλεγαν οι Αρχαίοι. Αυτή η οικογενειακή εστία εθεωρείτο τόσο ιερή και αγία από τους προγόνους μας και τοποθε τούνταν στο κέντρο του σπιτιού για να σκορπά το θείο πυρ, τη ζεστα σιά της και φύλακάς του λογαριάζεται μια θεά η Εστία. Φαίνεται όμως πως σήμερα σε πολλά σπίτια άρχισε να σβήνει η ιερή φωτιά της και να γίνεται χλιαχόβολη στάχτη.

Στη δομή της οικογένειας, στο τόπο των συγγενικών σχέσεων καθρε φτίζεται η φυσιογνωμία του «πολιτισμού» μιας κοινωνίας. Οι νέες οικο νομικές εξελίξεις απομάκρυναν την οικογένεια από την παραδοσιακή λειτουργία της. Οι συνθήκες του βίου έχουν αλλάξει ανεπιστρεπτί.

Η χαλάρωση των ηθών παίζει και αυτή το μέρος της στη χαλάρωση του θεσμού της οικογένειας. Στην ουσία δε ζούμε μια κρίση του θεσμού του γάμου αλλά μια κρίση της κοινωνίας. Οι διαλυμένες οικογένειες έχουν αντίκτυπο στις αθώες παιδικές υπάρξεις, που απροστάτευτα τις εκμε ταλλεύονται ασυνείδητοι, προστάτες και έχουν τα φαινόμενα της παιδι κής πορνογραφίας, παιδοφιλίας που εξαπλώνεται σαν επιδημία. Απο σαθρώνει το σχολείο και διαβρώνει την κοινωνία, ξεθεμελιώνει την πο λιτεία που δυστυχώς στρουθοκαμηλίζει… χωρίς να παραβλέπουμε το μεγάλο σύγχρονο πρόβλημα, το ηλεκτρονικό έγκλημα από το διαδίκτυο διαδίδοντας την πορνογραφία και παιδοφιλία που οδηγεί αρκετούς νέους στην αυτοκτονία. Η σύγχρονη τεχνολογική εξέλιξη της ηλεκτρονικής εποχής έχει και μια άλλη επικίνδυνη όψη, που υποδουλώνει την ψυχή και αλλοτριώνει τον άνθρωπο, προετοιμάζοντας δούλους χωρίς ήθος και αξίες, αδιαφορώντας για την πατρίδα τους. Η χώρα διαλύεται από ηθική και πνευματική σήψη με τη λιμοκτονία της σκέψης. Από αυτήν την άποψη η εξάρτηση από το Διαδίκτυο, η πιο σύγχρονη μορφή εξάρτησης, αποτελεί ταυτόχρονα και την πιο ακραία μορφή αλλοτρίωσης του ανθρώπου της εποχής μας. Απαιτείται η καλή χρήση της που διδάσκει και εκπαιδεύει.

11. Ο Λόγος σας έχει απλότητα, αλήθεια, στιγμιότυπα από τη ζωή και οι αναγνώστες απολαμβάνουν τα κείμενά σας. Τα πιο πάνω στοιχεία κάνουν ένα άρθρο ή μια αφήγηση ενδιαφέρουσα και απολαυστική ή χρειάζεται και άλλα συστατικά;

• «Ο λόγος είναι ζωή, γι’ αυτό και διαιωνίζεται, όταν είναι τέλεια εκφρασμένος» (Νικηφόρος Βρεττάκος). Βιώματα ζωής είναι ο λόγος μου. Γαλβανίστηκε στις δυσκολίες της ζωής, στην απεραντοσύνη του ωκεανού μιλώντας με τα κύματα, στις φουρτούνες της θάλασ σας και της κοινωνίας κοντά σε βιοπαλαιστές, σε διάφορες φυλές με άλλα ήθη και έθιμα, άλλες κοινωνίες, άλλους πολιτισμούς, με άλλο δείκτη για την ανθρώπινη ανάπτυξη, αλλά σε όλους αντίκρυζα τον Άνθρωπο, τον πονεμένο και τον αγκάλιαζα ψυ χικά. Ακόμη ξεχώριζα πόνο σε ψεύτικα χαμόγελα, που προσφέρονταν για την επιβίωση της ζωής. Πολλά είδα, πολλά γνώρισα. «Πολλών δ’ ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω· πολλά δ’ ο γ εν πόντων πάθεν άλγεα αν κατά θυμόν» (Όμηρος για τον Οδυσσέα). Η μνήμη είναι το ημερολόγιο της ζωής μας που κουβαλάμε πάντα μαζί μας.

Δύσκολη η ζωή, ο ιδρώτας του ανθρώπου σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου. Αγώνας, πόνος, αδιαφορία, απληστία, εκμετάλλευση, απανθρωπιά, υποκρισία, φαρισαϊσμός αλλά και ανθρωπιά, το μεγαλείο του ανθρώπου στην συμπόνια και την αγάπη, την αληθινή με το πύρωμα της καρδιάς και το άνοιγμα της ψυχής. «Πρέπει να βλέπουμε μέσα στον κάθε άνθρωπο όλη την ανθρωπότητα. Γιατί έτσι σεβόμαστε την αξία που κλείνει» (Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλος).

Άλλα κείμενά μου σκαλίζουν, ερευνούν την ναυτιλία, την ιστορία, την παράδοση, την κοινωνία και άλλα έχουν πόνο, γράφονται με δάκρυα, που με ταράζουν από αγανάκτηση για το κατάντημα της κοινωνίας, σ’ έναν όμορφο και αξιοζήλευτο τόπο με βαθύρριζο πολιτισμό, που δεν τον εκτιμούμε, τον καταστρέφουμε. Διαλύουμε οικογένειες, διαβρώνου με την κοινωνία μας, διαφθείρουμε την νεολαία μας. Και φταίμε εμείς όχι οι άλλοι. «Φταίμε εμείς οι πολίτες διότι συνηθίζουμε να είμαστε θεατές των λόγων και ακροατές των έργων» (Θουκυδίδης). Όχι δικαιολογίες, είμαστε συνένοχοι γι’ αυτή τη κατάντια. Προδώσαμε αυτά που παραλάβαμε. «Ο εχθρός δεν μεγαλώνει τόσο από την ίδια του τη δύναμη όσο από την αμέλεια και την αδυναμία τη δική μας» (Δημοσθένης, Α’ Φιλιππικός). Χρειάζεται υπέρβαση, αλλαγή νοοτροπίας για να σωθεί η Ελληνική ομορφιά. «Πολιτισμένος είναι μονάχα όποιος πιστεύει στην αιωνιότητα του ανθρώπου» (Γ. Σαραντάρης).

12. Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει μέσα στο άγχος και την ανασφάλεια. Πώς μπορεί να προστατευθεί;

• Το άγχος είναι η αρρώστια της εποχής μας. Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει μέσα στην αβεβαιότητα, στην αστάθεια, στην ανασφάλεια. Πιέσεις, συγκινήσεις, αναστατώσεις, κρίσεις, βομβαρδίζουν τον σύγχρονο αν θρωπο. Το αίσθημα της ανασφάλειας εξουσιάζει και τις ψυχές και τα πνεύματα. Η παρουσία ενός κενού μέσα σ’ έναν κόσμο παράλογο και σε μια άφιλη κοινωνία. Η αλλοτρίωση και η αποξένωση του ανθρώπου από τον εαυτό του και τον κόσμο. Η ζωή του σήμερα δεν έχει την σφραγίδα της βεβαιότητας αλλά το στίγμα της αμφιβολίας και της αβεβαιότητας. Το άγχος παραλύει τη σκέψη, διαλύει τη βούληση και στερεί από τον αν θρωπο την ικανότητα για αυτοκυβέρνηση. Τον μεταβάλλει σ’ ένα νευ ρωτικό πλάσμα, που κινείται σπασμωδικά σύμφωνα με τον ξέφρενο ρυθμό της εποχής. Ζούμε σ’ έναν άφιλο κόσμο. Το αίσθημα της φιλοξε νίας έχει συρρικνωθεί. Έτσι καθένας πορεύεται άγνωστος ανάμεσα σε αγνώστους, ένας ακέραιος αριθμός, ολομόναχος. Οι άνθρωποι δεν έχουν την ευκαιρία να κοιταχθούν στα μάτια, να συνομιλήσουν, ν’ ανταλλάξουν μια φιλική χειραψία. Ο άνθρωπος είναι τόσο μόνος ανάμε σα στο πλήθος. Η κατάρρευση των μέχρι σήμερα υφισταμένων ηθικών αξιών επέφερε μια άδεια ζωή χωρίς ιδανικά και ενός βασανιστικού αισθήματος βαθιάς ανίας και απογοήτευσης. Και η απομόνωση κλονίζει προόριζα αξίες απαραίτητες στην ομαλή συμβίωση και προκαλεί νευ ροψυχικές διαταραχές, που συχνά οδηγούν σε απελπιστικές καταστά σεις. Συνέπεια αυτής της νευρικής κατάστασης είναι ένα σωρό οργανι κές αρρώστιες. Σ’ αυτές τις οργανικές αρρώστιες σημαντικό ρόλο παίζει ο ψυχικός παράγοντας, που επηρεάζει το νευρικό μας σύστημα και αδρανοποιεί τις δημιουργικές δυνάμεις. Τα πάντα σε τελευταία ανάλυση είναι θέμα ψυχικής διαθέσεως. Η απαισιο δοξία είναι δηλητήριο και διαλυτήριο της ψυχής. Μόνο αυτός που δεν άφησε να στερέψει μέσα του η πηγή που αναβλύζει βαθιά του, μόνο αυτός μπορεί να βγει νικητής από το άγχος και τη μοναξιά. Να αλλάξουμε τη στάση μας απέναντι στον τρόπο που ζούμε. Να αλλάξουμε τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους άλλους. «Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο δεν θα το βρεις.» (Ηράκλειτος). Κατά τον Γάλλο φιλόσοφο Μορέν υπάρχει ελπίδα η σωτηρία ενυπάρχει στο αναπάντεχο και στο απροσδόκητο που δεν μετριέται και δεν υπολογίζεται. «Την Άνοιξη αν δεν τη βρεις τη φτιάχνεις» (Οδ. Ελύτης).

• «Γέμισε με θετικές σκέψεις το μυαλό σου και βγάλε τις αρνητικές, που σε βασανίζουν. Χαμογέλασε έστω κι αν η ζωή δεν σου χαμογελάει και να ελπίζεις πάντοτε. Διασκέδασε τον πόνο σου» προτρέπει ένας ψυχί ατρος. Η αυτογνωσία και η αγάπη για τους άλλους βοηθούν να ξεπερά σουμε τη μοναξιά και το άγχος, ακολουθώντας το ρυθμό της φύσης και πίστη σε Εκείνον. Άφησε τα νεύρα σου στο χέρι του θεού και γίνε μια ολοκληρωμένη ψυχοσωματική οντότητα. «Η πιο χαμένη ημέρα είναι εκείνη που δεν γελάσαμε» (Αριστοτέλης), γιατί όπως τονίζει ο νομπε λίστας Γ. Σεφέρης «Η ζωή μας κάθε μέρα λιγοστεύει». Γι’ αυτό πρέπει να απολαμβάνουμε τα σύντομα διαλείμματα «φωτός» όποτε υπάρχουν. Η επικοινωνία με τους άλλους είναι το ψωμί της ψυχής.

13. Η κατάθλιψη είναι η μάστιγα της εποχής μας. Έχετε γράψει γι’ αυτήν. Πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;

• Μάλιστα η φοβερότερη ασθένεια του καιρού μας είναι ο μαρασμός της ψυχής. Το άλγος της ψυχής. Η κατάθλιψη. Μια μάστιγα στη στροφή του αιώνα. Κάθε γενιά φαίνεται να έχει την κατάθλιψη που της αξίζει. Ο Ιπποκράτης έλεγε: οι άνθρωποι θα ‘πρεπε να γνωρίζουν ότι μόνο από το μυαλό προέρχονται οι χαρές, οι απολαύσεις, το γέλιο και τα παιχνίδια, η λύπη, η μελαγχολία και ο θρήνος. Ο Ηγησίας (3ος π.Χ.) υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος της απαισιοδοξίας. Και ο Άρτουρ Σοπε νάουερ ο φιλόσοφος της απαισιοδοξίας τονίζει «Κοιλάς κλαυθμώνων είναι η ζωή και δίκην εκκρεμούς κινείται μεταξύ θλίψεων και οδύνης». Ο Άγιος Νείλος παρομοιάζει την κατάθλιψη με «σκουλήκι, που κατατρώ γει την καρδιά του ανθρώπου» λέγοντας «λύπη σκώληξ καρδιάς». Και συνεχίζει «όταν η κατάθλιψη καταλάβει την ψυχή του ανθρώπου παρα λύει τη ζωντάνια της, την υπομονή της και την σκοτεινιάζει. Η κατά θλι ψη είναι εμπόδιο για κάθε κατόρθωμα». Με την κατάθλιψη ο άνθρωπος απομακρύνεται από κάθε καλή συναναστροφή, επιδιώκει τη μόνωση και καταντάει στην απόγνωση παίρνοντας χάπια ευτυχίας. Υπολογίζε ται ότι δέκα εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο έχουν πάρει prosac. Τα προβλήματα του αλκοολισμού και της εξάρτησης από τα ναρκωτικά έχουν σχέση με την κατάθλιψη.

Ήδη τριακόσιες χιλιάδες ελληνόπουλα παρουσιάζουν κατάθλιψη, κατά σταση για την οποία ευθύνονται ψυχοκοινωνικοί και βιολογικοί παρά γοντες και από τον τρόπο συμπεριφοράς του συγγενικού περιβάλ λον τος αλλά και έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ γονέων και παιδιών. Αλίμονο στα παιδιά του 21ου αιώνα που οι γονείς δεν φρόντισαν να τα μάθουν στις κακουχίες και στις αντίξοες περιστάσεις. Αργά ή γρήγορα θα πά θουν άγχος, μελαγχολία, κατάθλιψη. «Ερημεία χρω» (Να ωφελείσαι από τη μοναξιά) τονίζει ο σοφός Χίλων (600-520 π.Χ.).

«Η ανησυχία θα ‘πρεπε να μας οδηγεί σε δράση κι όχι στην κατά θλιψη» (Κάρεν Χόλνεϋ, ψυχαναλύτρια). Ο καταθλιπτικός αντιλαμβά νε ται τον κόσμο χωρίς ευχαρίστηση με παραμορφωτικούς φακούς. Νιώ θει άχρηστος, ανάξιος. Δυστυχώς ζούμε σε μια εποχή προϊούσης πα ρακμής με την αναβίωση του Καρυωτακισμού. Ο σύγχρονος άνθρω πος επαναλαμβάνει τη μελαγχολική κραυγή του τραγικού Νίτσε: Ω μο ναξιά, μοναξιά πατρίδα!»

Ο Κομφούκιος τόνιζε: «Αληθινά γενναίος είναι αυτός που δεν απελπί ζεται ποτέ». Και ο δικός μας ακαδημαϊκός Μενέλαος Παλλάντιος συνι στά: Μην απελπίζεσαι, πίσω από τα σύννεφα πάντα κάποιος ήλιος πε ριμένει. Υπάρχει πάντα ομορφιά στη ζωή αρκεί να θελήσεις να τη δεις. «Η τελευταία και οριστική νίκη του Διαβόλου είναι όταν σπείρει σε μια ψυχή την απαισιοδοξία και την απόγνωση (Ιωάννης Χρυσόστομος). Και κλείνω με την Ντενίζ Λεγκύ, γαλλίδα χωρίς πόδια και χέρια. «Βοήθησε τον εαυτό σου. Ο ουρανός θα σε βοηθήσει. Ο πόνος μας βοηθάει ν’ ανακαλύψουμε μέσα μας άγνωστες δυνάμεις που βρίσκονται σε λανθα σμένη κατάσταση. Πόνος, ξύπνημα κι ανάσταση ζωής». Χωρίς να ανα φέρω τον νομπελίστα φυσικό με την αναπηρική καρέκλα Στήβεν Χώ κινγκ, αλλά και τη διάσημη τυφλή και κωφάλαλη Έλεν Κέλλερ που έλεγε «βρήκα τη ζωή τόσο όμορφη».

14. Τα παλιά χρόνια στα χωριά μας, οι άνθρωποι δεν είχαν τις ανέσεις που έχουμε σήμερα. Ήταν όμως χαρούμενοι, ικανοποιημένοι. Μήπως η ευτυχία βρίσκεται τελικά στα λίγα και καλά ή κάπως ανάμεσα;

• Τότε υπήρχαν δυσκολίες διατροφής αλλά οι χωρικοί ζούσαν μ’ αυτά που παρήγαγαν και τους αρκούσαν. Είχαν αυτάρκεια και δεν ένιωθαν ελλείψεις. Ψωμί, γάλα, τυρί, κρέας, λάδι, ελιές, σταφύλια, κρασί, τομά τες, κρεμμύδια, αγγούρια, φασόλια, χόρτα, πεπόνια, καρπούζια, φρού τα. Δική τους παραγωγή. Τραχανά το πρωί, ο Κολοκοτρωνέικος καφές. Μπομπότα, κρεμμύδι, τυρί. Κάνανε το σταυρό τους, δόξαζαν την Πανα γιά και τον Άγιό τους και ξεκινούσαν για τη δουλειά τους με τα χαράματα μαζί με τα ζωντανά τους. Και η μάνα με τη νάκα το μωρό της. Και παρηγοριά τα δημοτικά τραγούδια και τα χωρατά με τους γείτονες διασκεδάζοντας τον πόνο τους. Χαμογελούσαν μα και μάλω ναν. Και μ’ αυτούς που μάλωναν γίνονταν καλύτεροι φίλοι. Μια μικρή κλειστή κοινότητα όπου όλοι γνώριζαν όλους. Έξω καρδιά, λεβεντιά και φιλότιμο. Γιορτές αξέχαστες με τα γιορτινά μας, πανηγύρια και γάμοι έδιναν μια άλλη ζωντάνια και ζε στασιά στους κατοίκους. Οι γεροντότεροι, παππούδες και γιαγιάδες εί χαν μεγάλο σεβασμό και οι συμβουλές τους εισακούοντο στην πατριαρ χική οικογένεια. Εφημερίδες το κουτσομπολιό στη βρύση και τα καφενεία για τους άντρες. Γεννοβολούσαν μπόλικα παιδιά και το ‘χαν καμάρι όταν ξεπερνούσαν τα δέκα. Ο Θεός τα ‘δινε και μερικά τα ‘παιρνε με την ελονοσία που δεν βοηθούσε το κινίνο. Κλάματα και παιχνίδια ξεσήκωναν τη γειτονιά. Άλλα στο σχολείο κι άλλα στα χτήματα και τα πρόβατα. Βιοπάλη, αγώνας για τη ζωή. Φτώχεια και δυστυχία χωρίς άγχος. Πολυμελής οικογένεια και σεβασμό στους γέροντες. Συμβουλή του παππού και στοργή από τη γιαγιά στα εγγόνια με όμορφα παραμύθια. Μια ζεστή οικογένεια. Συμπαράσταση στον γείτονα και στη χαρά και στη λύπη. Στο θάνατο σταματούσαν τις εργασίες κι όλοι συμπονούσαν στη κηδεία και μοιρολογούσαν. Η απομάκρυνση των ανθρώπων από τις παραδόσεις σημαίνει ξέκομμα από τις ρίζες. «Τη ζωή πρέπει να τη ζούμε προς τα εμπρός, αλλά μπορούμε να την καταλάβουμε μόνο προς τα πίσω» (Κίρκεργκορ).

Ο Ευάγγελος Παπανούτσος είχε πει κάποτε επιγραμματικά: «Προοδεύ ουμε σε τούτο τον αιώνα, μα δεν ευτυχήσαμε. Ο τωρινός άνθρωπος έχει πολλές ανέσεις, πολλά αγαθά μα δεν νιώθει ικανοποιημένος. Ζει στη φτώχεια του πλούτου. Αισθάνεται απομονωμένος και δυστυχι σμέ νος, κυριευμένος από πλήθος ψυχολογικά προβλήματα, παγιδευμένος μέσα σε κοινωνικά αδιέξοδα». Ο τρόπος ζωής του σημερινού ανθρώ που είναι τέτοιος που αντί να συναδελφώνει αντίθετα απωθεί και απο ξενώνει. Πραγματικά ο κόσμος μας έχει απανθρωποποιηθεί και η αδια φορία του ανθρώπου για τον άνθρωπο αγγίζει τα όρια της αναισθη σίας. Ο άνθρωπος της εποχής μας μοιάζει με καράβι που το λείπει το Έρμα των Θεσμών, τα αντίβαρα που το κρατούν σε ευστάθεια και πορεύεται τρικλίζοντας και χτυπιέται από τους δυνατούς ανέμους καταστροφής, που ο ίδιος έχει δημιουργήσει και αδιόρθωτα δημιουργεί. «Πώς μπορεί να σταθεί αυτός ο κόσμος; Στην αλαζονεία μας και στην ιδιοφυία μας (…) περιφρονήσαμε τον κοινό νου και θα το ακριβοπληρώσουμε» (Ζήσιμος Λορεντζάτος-Collectanea). «Μια ιστορική επίθεση πολιτισμού μπορεί να κρατήσει ζωντανή τη ψυχή αυτού του τόπου». (Θ. Αγγελόπουλος - σκηνοθέτης). Ανάγκη εθνικής αυτογωσίας.

Ξεχάσαμε το ελληνικό μέτρο και την αυτογνωσία και αντ’ αυτών κυ ριαρχεί η ύβρις. Ο Επίκτητος είχε προειδοποιήσει ότι έτσι και υπερβείς το μέτρο δεν υπάρχει πια κανένας φραγμός («του γαρ άπαξ υπέρ το μέτρον όρος ουδείς εστίν»). Όποιος ξεπερνά το μέτρο πρέπει να τιμω ρηθεί από τις Ερινύες ως υβριστής.

Ο καταναλωτικός άνθρωπος έχασε το μέτρο και περιφρόνησε την ελ ληνική παράδοση παρασυρμένος από την διαφήμιση και την απληστία χωρίς αρχές και αξίες. «Το σωστό και το κανονικό βρίσκονται μέσα στην έλλειψη και όχι στην υπερβολή» (Ισοκράτης).

«Τα υπερβολικά δεν μπορούν να κάνουν τους ανθρώπους ευτυχισμέ νους» (Ευριπίδης). Και ο συντομότερος δρόμος προς την ευτυχία είναι η ολιγάρκεια (Φραγκλίνος). «Η αυτάρκεια περιλαμβάνει τα πάντα» (Αναστάσιος Βερνάρδος, Αντιεισαγγελέας Αρείου Πάγου, 1989)

15. Έχετε ζήσει μια γόνιμη ζωή. Αν σας ζητούσα να μου την περιγράψετε με δύο λόγια σαν να διηγείστε την πορεία ενός ταξιδιού σας, σε ποιους σταθμούς (λιμάνια) ρίξατε άγκυρα και σε ποιες θάλασσες πλεύσατε;

• «Το ταξίδι για μένα είναι ο καλύτερος τρόπος μόρφωσης» (Paolo Coelho). Ακόμη δεν το πιστεύω, ο Καπετάν Νικόλας από τα κατσάβραχα της Γορτυνίας να διασχίσει τους ωκεανούς (Ατλαντικό, Ειρηνικό, Ινδικό) με ποντοπόρα πλοία και να γευτεί την αλμύρα της θάλασσας με τις φουρ τούνες της και τις ομίχλες της. (Βαλτική και Μαύρη θάλασσα, Μεσόγειο, Περσικό Κόλπο και Λίμνες του Καναδά). Το πέρασμα από το Σουέζ, τη διέλευση από τον Παναμά, το Γιβραλτάρ και τη Σιγκαπούρη. Το Σινικό Τείχος και την Πλατεία Τιεν Αμεν του Πεκίνου. Το Πύργο του Τόκυο και το χιονισμένο Φουτζιγιάμα, το ιερό βουνό των Ιαπώνων. Την Καλκούτα με τους Ινδικούς ναούς. Το Καράτσι με τους μουσουλμανικούς ναούς, την Μανίλα, τη Τζακάρτα, το Ντούρμπαν με τους Ζουλού, τη Καζαμ πλάνκα, την Τακοράντι, την Κούβα, τα λιμάνια της Αυστραλίας με τις Ελληνικές κοινότητες, την Λατινική Αμερική, τις Η.Π.Α. το Μεξικό και τον Καναδά, χαράσσοντας το προσωπικό μονοπάτι της ζωής μου. «Ένα ταξίδι είναι πάντα και μια αποστολή διάσωσης» (Κλαούντιο Μάγρις). Οι ωκεανοί είναι πηγή πολιτισμού, ένα σημείο όπου οι άνθρωποι μπορούν να ξαναενωθούν. Η θάλασσα είναι ένα στοιχείο που δεν χωρίζει αλλά ενώνει τους ανθρώπους. Ενδιαφέροντα είναι τα μικρά άγνωστα λιμανάκια, που πα νηγύριζαν τον ερχομό του μεγάλου καραβιού και τιμούσαν την Γαλανό λευκη, τους Έλληνες ναυτικούς, με την ανοιχτή καρδιά και το ζεστό χα μόγελο. Ο καλύτερος πρεσβευτής της διαχρονικής Ελλάδος, που στα μάτια τους καθρεφτιζόταν ο διαχρονικός Οδυσσέας και οι Αργοναύτες. Ο Οδυσσέας είναι το πνεύμα της γνωριμίας μας με τους άλλους λαούς. Είναι το σύμβολο και το πνεύμα επιστροφής μας στην πατρίδα. Η επιστροφής για το ναυτικό είναι πάντα η προσωπικότητά του. Η Οδύσσεια είναι η Βίβλος του ελληνισμού. Η Ελληνική ιστορία είναι μεγαλύτερη από την ιστορία της Ελλάδος. Η διαχρονική ναυτική παράδοση είναι ο βιωμένο χρόνος που μας δένει με το καράβι, η δική μας μοναδική ταυτότητα. Με αυτή την ιδιαιτερότητα εκφράζουμε την παρουσία μας στα λιμάνια του κόσμου και τους ωκεανούς και την άπλα των ωκεανών. Σ’ ένα ταξίδι από το χιονισμένο Κόμπε της Ιαπωνίας και σε 15 ημέρες φόρτωση στη τροπική Ναουρού του Ισημερινού από την παγωμένη αναπνοή στην καψαλισμένη από τον ήλιο δοκιμάζοντας τη σωματική μας αντίδραση στην απότομη κλιματική αλλαγή στα θαλάσσια μονοπάτια των μεγάλων θαλασσοπόρων ατενίζοντας με το βλέμμα μου το λαμπρό ωκεάνιο οφθαλμό του ορίζοντα, διαδρομή για τη διέλευση του Παναμά προς την Γλασκώβη της Αγγλίας και μετά ξεμπάρκο στο Ρόττερνταμ Ολλανδίας για Ελλάδα. Το πρώτο μου μπάρκο 52 μήνες. Είχα αλλάξει τέσσερεις καπετάνιους! Και φέτος (Νοέμβριος 2009) επισκέφτηκα το λιμάνι της Αμβέρσας μετά από 53 χρόνια, τότε 15/11/1956 πρωτομπαρκάρισα στο M/V ΜΠΑΡΜΠΑΧΡΗΣΤΟΣ για 52 μήνες. «Η ευτυχία του ταξιδιού είναι όσο βαστάει το ταξίδι» τονίζει ο Κώστας Ουράνης.

16. Ο Νίκος Κωστάρας τι έχει να πει στους συνανθρώπους του όχι σαν ορμήνια αλλά σαν απόφθεγμα ζωής; Ποιο μήνυμα θα στέλνατε ιδιαίτερα στους νέους, που τόσους κινδύνους έχουν στο δρόμο τους;

• Στην εποχή μας, την εποχή του παραλόγου, δεν έχουν πέραση οι ορ μήνιες, τις χαρακτηρίζουν «κηρύγματα» μιας άλλης εποχής, αυτά που λέει ο «γέρος» Όχι στα λόγια μας αλλά στο παράδειγμά μας, ίσως να προσέξουν όταν θα ‘χουμε φύγει από τη ζωή.

Από την αρχή διαλέγεις το δρόμο σου. Από τη στιγμή που ήρθες στον κόσμο, μια σκάλα βρίσκεται μπροστά σου, μια σκάλα που εξαρτάται από σένα να την ανέβεις μόνος σου, μη ζητάς την βοήθεια άλλων. Δεν ψηλώνεις τότε, σε ψηλώνουν. Δεν μπορεί κανένας να ανεβεί στην πλάτη σου, εκτός αν εσύ ο ίδιος σκύψεις. Κάθε άνθρωπος έχει το ΝΑΙ και το ΟΧΙ του. Αυτό που μετράει στη ζωή είναι πως αντιμετωπίζεις τα προβλή ματα, καθότι η ζωή είναι μια ενόχληση από την ίδια της την αρχή μέχρι το τέλος. Ας το πάρουμε απόφαση: η ζωή είναι δική μας υπόθεση και επιλογή δική μας. Πρέπει να βάλεις στόχους στη ζωή: να διαλέγεις την κορυφή από το χαντάκι. Το μέσο που εξουσιάζεις και μπορείς ν’ αλλά ξεις είναι ο εαυτός σου. Ποτέ ο άλλος. Καθένας λογοδοτεί στον εαυτό του για τις επιλογές του. Γι’ αυτό η βελτίωση του καθενός δεν πρέπει να γίνεται συγκριτικά προς κάποιον άλλον αλλά προς τον ίδιο του τον εαυτό. Καθένας μπορεί να βρει μέσα του τη δύναμη. Μέσα μας βρίσκεται μια παντοδύναμη πηγή. Μια ενεργητικότητα πιο δυνατή από χίλιους ήλιους. Αυτός που μετακίνησε το βουνό ήταν ο ίδιος που άρχισε παραμερίζοντας πετραδάκια λέγει μια κινέζικη παροιμία. «Όταν θέλεις κάτι όλο το σύμπαν συνωμοτεί υπέρ σου» (Paulo Coelho). Η μοί ρα, το ριζικό είναι κάτι που φτιάχνεται με τα ίδια μας τα χέρια και υπάρ χει πάντα ένας δρόμος ανοιχτός. Και να ξέρεις ότι δεν υπάρχει ποτέ ένας μονάχα δρόμος, ένα μόνο ριζικό. Έχεις τη δυνατότητα να φτιάχ νεις, να δημιουργείς κάτι άλλο. Μια δίψα για ένα νόημα ζωής. Γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός. Να ζει κανείς σαν άνθρωπος είναι ένας ολόκληρος άθλος.

Η μοίρα ενός ανθρώπου καθορίζεται από αυτά που γίνονται μέσα στο κεφάλι του, όταν αντιμετωπίζει εκείνα που γίνονται έξω από το κεφάλι του συντονίζοντας την εσωτερική με την εξωτερική του ζωή. Στο παιχνίδι της ζωής τα χαρτιά αλλάζουν κάθε στιγμή. Ο άνθρω πος, όσο βρίσκεται στη ζωή, μπορεί πάντοτε να δημιουργεί ακόμα και μες τα συντρίμμια. «Σκοπός τελικός είναι ο ίδιος ο αγώνας, αφού ο ανήφορος δεν έχει τέλος» τονίζει ο μεγάλος Ν. Καζαντζάκης.

Η ζωή παίρνει αξία όταν είναι μια ορειβασία και έχει χάρη όταν σαν σύνθημά της έχει το: πάντα ψηλότερα να ανεβαίνουμε, πάντα μακρύ τε ρα να κοιτάζουμε. Να μην κοιμάσαι αγκαλιά με την ήττα. Αυτό που έχει σημασία στη ζωή είναι να μην είσαι ποτέ ικανοποιημένος: να ψάχνεις αδιάκοπα, ν’ ανανεώνεσαι αδιάκοπα, ν’ ανεβαίνεις αδιάκοπα γιατί στη ζωή, είτε το θέλουμε είτε όχι, δίνουμε εξετάσεις. Να αναζητείς και να δοκιμάζεις νέες ιδέες γιατί αυτές είναι αυριανές πηγές πλούτου. Καμία σημαία δεν κυ ματίζει αν δεν φυσάει άνεμος. Και κανείς δεν δημιουργεί αν δεν έχει ν’ αντιμετωπίσει εμπόδια. Η ζωή είναι τέχνη. Με τα ίδια υλικά άλλοι στη νουν παράδεισο γύρω τους κι άλλοι ανοίγουν κόλαση. Κάθε δημιουργία έχει τους όρους και τους κανόνες του. Να κινείς τα δικά σου νήματα. Μη γίνεσαι θύμα κανενός. Τότε θα μπεις στο δρόμο που οδηγεί στην αυτοκατεύθυνση, την αυτοπειθαρχία και την αυτοπραγμάτωση με αγάπη σε κάθε δεδομένη στιγμή. Μην φεύγεις από τον εαυτό σου. Μέσα σου είναι ο θησαυρός σου. Εντός των τειχών σου ο μύλος της ζωής, προς τον αστερισμό της δημιουργίας. Όπως λέγει ο Παστέρ: «Η ζωή ανάμεσα σε κινδύνους είναι πραγματική ζωή, είναι η μεγάλη ζωή, είναι η ζωή της θυσίας, είναι του παραδείγματος, είναι αυτή που γονιμοποιεί». Γίνε αυ τό που είσαι και πίστευε στον εαυτό σου ατενίζοντας τον Εσταυρω μένο.

Σας ευχαριστώ πολύ Ζαχαρούλα για τη δεύτερη συνέντευξη και να είσαι πάντα δημιουργική με πνευματική προσφορά.

Ζαχαρούλα Γαϊτανάκη: Σας ευχαριστώ που απαντήσατε στις ερωτήσεις μου και σας εύχομαι πολλά ακόμη χρόνια δημιουργικής ζωής. Να είστε καλά.